استاندارد ملي ايران	جمهوري اسلامي ايران Islamic Republic of Iran	INSO
شماره استاندارد	سازمان ملي استاندارد ايران
چاپ اول	Iranian National Standardization Organization	1st. Edition
(تاریخ) داراي محتواي رنگي	صنايع دستي- سفال و سراميك لالجین - ويژگي­ها     Handicrafts –Lalejin’s pottery and seramic - Specifications	(date)

 

به نام خدا

آشنايي با سازمان ملي استاندارد ايران

سازمان ملي استاندارد ايران به موجب بند يك ماده­ي3 قانون اصلاح قوانين و مقررات سازمان ملي استاندارد ايران، مصوب بهمن ماه1371تنها مرجع رسمي‌کشور است که وظیفه تعیین، تدوین و نشر استاندارد‌های ملی (رسمی) ایران را به عهده دارد.

تدوین استاندارد در حوزه‌های مختلف درکمیسیون‌های فنی مرکب از کارشناسان سازمان* صاحب­نظران مراکز و مؤسسات علمی، پژوهشی، تولیدی و اقتصادی آگاه و مرتبط انجام می‌شود و کوششی همگام با مصالح ملی و با توجه به شرایط تولیدی، فنآوري و تجاری است که از مشارکت آگا‌هانه و منصفانه صاحبان حق و نفع، شامل تولیدکنندگان، مصرف‌کنندگان، صادرکنندگان و واردکنندگان، مراکزعلمي ‌و تخصصی، نهاد‌ها، سازمان‌های دولتی و غیردولتی حاصل می‌شود. پیش‌نویس استاندارد‌های ملی ایران برای نظرخواهی به مراجع ذی‌نفع و اعضای کمیسیون‌های فنی مربوط ارسال می‌شود و پس از دریافت نظر‌ها و پیشنهاد‌ها درکمیته ملی مرتبط با آن رشته طرح و درصورت تصویب به عنوان استاندارد ملی (رسمی) ایران چاپ و منتشر می‌شود.

پیش‌نویس استاندارد‌هایی که مؤسسات و سازمان‌های علاقه‌مند و ذی­صلاح نیز با رعایت ضوابط تعیین­شده تهیه می‌کنند در کمیته ملی طرح و بررسی و در صورت تصویب، به­عنوان استاندارد ملی ایران چاپ و منتشر می‌شود. بدین ترتیب، استاندارد‌هایی ملی تلقی می‌شوند که براساس مفاد نوشته شده در استاندارد ملی ایران شماره5 تدوین و در کمیته ملی استاندارد مربوط که سازمان استاندارد تشکیل مي‌دهد به تصویب رسیده باشد.

سازمان ملي استاندارد ايران از اعضای اصلی سازمان بین‌المللی استاندارد (INSO)[1] کمیسیون بین‌المللی الکتروتکنیک [2](IEC) و سازمان بین‌المللی اندازه­شناسی قانوني [3](OIML) است و به­عنوان تنها رابط[4]کمیسیون کدکس غذایی [5](CAC) در کشور فعالیت می‌کند. در تدوین استانداردهای ملی ایران ضمن توجه به شرایط کلی و نیازمندی‌های خاص کشور از آخرین پیشرفت‌های علمی، فنی و صنعتی جهان و استانداردهای بین‌المللی بهره‌گیری می‌شود.

سازمان ملي استاندارد ايران می‌تواند با رعایت موازین پیش­بینی­شده در قانون، برای حمایت از مصرف‌کنندگان، حفظ سلامت و ایمنی فردی و عمومی، حصول اطمینان از کیفیت محصولات و ملاحظات زیست­محیطی و اقتصادی، اجرای بعضی از استاندارد‌های ملی ایران را برای محصولات تولیدی داخل کشور و/یا اقلام وارداتی، باتصویب شورای عالی استاندارد، اجباری نماید. سازمان می‌تواند به­منظور حفظ بازار‌های بین‌المللی برای محصولات کشور، اجرای استاندارد کالاهای صادراتی و درجه­بندی آن­را اجباری نماید. همچنین برای اطمینان­بخشیدن به ‌استفاده‌کنندگان از خدمات سازمان­ها و مؤسسات فعال در زمینه­ي مشاوره، آموزش، بازرسی، ممیزی و صدور گواهی سامانه‌های مدیریت کیفیت و مدیریت زیست‌محیطی، آزمایشگاه‌ها و مراکز کالیبراسیون (واسنجی) وسایل سنجش، سازمان استاندارد این­گونه سازمان‌ها و مؤسسات را براساس ضوابط نظام تأیید صلاحیت ایران ارزیابی می‌کند و درصورت احراز شرایط لازم، گواهینامه تأیید صلاحیت به آن‌ها اعطا و برعملکرد آن‌ها نظارت می‌کند. ترویج دستگاه بین‌المللی یکا‌ها، کالیبراسیون (واسنجی) وسایل سنجش، تعیین یار فلزات گرانبها و انجام تحقیقات کاربردی برای ارتقای سطح استاندارد‌های ملی ایران از دیگر وظایف این سازمان ‌است.

 

کمیسیون فنی تدوين استاندارد

صنايع دستي-سفال و سراميك لالجين-ويژگي­ها

رئيس:                                                                            سمت و/ يا نمایندگی

سليمي ،‌محمد                                                                 رییس انجمن هنری سفال و سرامیک

(كارشناسي ارشد مهندسي مواد- سراميك)  

دبیر: 

شيرزادي، زهرا                                                                 كارشناس فني صنايع­دستي اداره كل ميراث فرهنگي،‌ صنايع دستي و گردشگري استان همدان                                  (كارشناسي صنايع دستي)

اعضاء: (اسامی به­ترتیب حروف الفبا)

  ابراهيمي، امير                                                                مسئول كارگاه سفال

 (كارشناسي سراميك)

ارجمندپور، علي­اكبر                                                          كارشناس فني صنايع­دستي اداره كل ميراث فرهنگي،‌ (كارشناسي صنايع دستي)                                                   صنايع دستي و گردشگري استان همدان

امجديان ، كامران                                                              كارشناس مسؤول آموزش صنايع­­دستي اداره­كل ميراث                     (كارشناسي ارشد صنايع دستي)                                            فرهنگي،‌ صنايع دستي و گردشگري استان همدان

بهمني­مهد، محمد                                                             سفالگر

  (ديپلم انساني)

حسين­قلي­پور، جواد                                                          پژوهشگر

(كارشناسي ارشد ادبيات فارسي)

حقگو، محمد                                                                   رييس دانشگاه پيام نور واحد لالجين

(دكتراي شيمي)

خشوعي، مهدي                                                               سفالگر- مدير كارگاه برادران خشوعي

(ديپلم تجربي)

خلجی، محمدرضا                                                            کارشناس اداره­كل ميراث فرهنگي،‌ صنايع دستي و (كارشناسي مديريت بازرگاني)                                             گردشگري استان همدان

خليلي­فرد، ناصر                                                               سفالگر- مسئول كارگاه سفال خاكاب

(ديپلم انساني)  

 

رحمانی نسب، ندا                                                            كارشناس پارک علم و فناوری استان همدان

(كارشناسي ارشد مهندسی سرامیک)

رخزادپور، بهاره                                                                پژوهشگر

(كارشناسي ارشد ژئوفيزيك )

رخزادپور ، شهريار                                                            معاون فني آزمايشگاه مكانيك خاك استان همدان

(كارشناسي ارشد ژئوفيزيك )

ردايي، احسان                                                                 اداره كل استاندارد استان همدان

(كارشناسي ارشد شيمي تجزيه)

 غياثوند،‌ معصومه                                                             سفالگر نقش­برجسته

(كارشناس صنايع دستي)

قاسمي، علي­رضا                                                              معاون صنايع دستي اداره كل ميراث فرهنگي،‌ صنايع دستي (كارشناسي ارشد جغرافيا و توريسم)                                      و گردشگري استان همدان

قديمي، مريم                                                                   مسوول كارگاه سفال آتون

(كارداني سفال و سراميك)                                                  سفالگر نقش برجسته

قرباني، مهرناز                                                                  پژوهشگر- مدير كارگاه سفال

(كارشناسي ارشد هنرهاي اسلامي-سفال)

كورشي شريف،‌ محسن                                                       سفالگر

(ديپلم انساني)

لعلي­نسب، مريم                                                                سفالگر نقش برجسته

(كارشناسي مهندسي معماري)

محمدي استاد كلايه، رضا                                                    اداره كل استاندارد استان همدان

 (كارشناسي ارشد) زمين­شناسي

مظاهري ، هاشم                                                              کارشناس اداره­كل ميراث فرهنگي،‌ صنايع دستي و (كارشناسي صنايع دستي )                                                 گردشگري استان همدان

مينايي، مرتضي                                                                نقاش شيشه- مسوول كارگاه نقاشي شيشه و سفال

(ديپلم انساني)

 

فهرست مندرجات

 

عنوان                                                                                                                 صفحه

آشنايي با سازمان ملي استاندارد ايران                                                                       ب

کمیسیون فنی تدوين استاندارد                                                                               ج

      پيش­گفتار                                                                                                        ز

مقدمه                                                                                                            ح

     1 هدف و دامنه­ كاربرد                                                                                         1

     2 مراجع الزامي                                                                                                  1

     3 اصطلاحات و تعاريف                                                                                         1

     4 تقسيم­­بندي گروه­­هاي مختلف سفال و سراميك لالجين از نظر كاربرد                              2

     5  ويژگي­ها                                                                                                      4

6  بسته­­بندي                                                                                                   10

7  نشانه­­گذاري                                                                                                 10

8  پيوست الف (اطلاعاتي) در خصوص ويژگي­هاي خاك رس لالجين                                11

9  پيوست ب، تصاويري از سفال و سراميك لالجين                                                      13

10 پيوست ج (اطلاعاتي) كتابنامه                                                                           23

پیش‌گفتار

استاندارد "صنايع دستي-سفال و سراميك لالجين- ويژگي­ها" بر اساس پيشنهادهاي رسيده و بررسي توسط سازمان ملي استاندارد و تأييد كميسيون­هاي مربوط براي نخستين بار مطرح شد و در 254مين اجلاس كميته ملي استاندارد مورخ 13/11/94 تصويب شد.

برای حفظ همگامی و هماهنگی با تحولات و پیشرفت‌های ملی و جهانی در زمینه­ صنایع، علوم و خدمات، استانداردهای ملی ایران در مواقع نیاز تجدیدنظر خواهدشدو هر پیشنهادی که برای اصلاح و تکمیل این استانداردها ارائه شود، هنگام تجدیدنظر در کمیسیون فنی مربوط مورد توجه قرارخواهدگرفت.

منبع و مأخذی که برای تهیه این استاندارد مورداستفاده قرارگرفته به شرح زیر است:

• حاصل تحقيقات و تجربيات كارشناسان و صنعتگران مربوطه زير نظر اداره كل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان همدان

 

 

مقدمه

در طول تاريخ هنرمندان اين سرزمين کهنسال هميشه در کار خلق آثار هنري استعداد ويژه­اي از خود نشان داده­اند. نتــايج کاوش­هاي با ارزش باستان­شناسان در عصر حاضر مؤيد اين نظريه است که ايرانيان از   زمان­هاي قديم از هنرمندان سرآمد اين رشته بوده­اند. لذا ايرانيان در ساخت بهتـرين رنگ­ها، لعاب­ها و  طرح­ها هميشه با پشتکار و سخت­کوشي پيشتاز بوده­اند.

نخستين واحد فروش توليدات لالجين در سال 1342 توسط يك شركت سهامي به صورت انحصاري تاسيس شد. سفالگرانی که در بيرون از شرکت کار می­کرده‌اند می‌بايست محصولات كارگاه­هاي خود را به اين شرکت تحويل مي­دادند تا پس از درجه‌بندی به فروش برسد.

در لالجين اين روزگار نيز چشم به هرسوی که بگردد کاسه-کوزه می­بیند؛ لعاب­دار، بی­لعاب و با شکل­های گوناگون. درجایی بشقاب­ها و جایی دیگر کوزه­ها و دیزی­ها و کاسه­ها و تشتک­ها و دیگ­ها. پیش­از­این­که لالجیني­ها این­چنین به تجارت کاسه-کوزه­ها بپردازند بر لعاب ظرف­ها نقش­ونگارهای­ هنرمندانه­ای         می­نگاشتندکه اکنون سال­هاست گاه به سبب­های تجارتی پیشه­ خود و بنا به سفارش مشتري، از آن نقش­و نگارها چشم پوشیدند تا به تولید بیشتر بپردازند(شكل­هاي1،2و3). اما در بسياري كارگاه­ها نيز از نقوش پيشينه­دار اسليمي و ختايي با روش نگيني يا ميناي برجسته به توليد سفال تزييني و كاربردي مي­پردازند. 

   

شكل1- نمونه كاربردهاي نقش خورشيدخانم در سفالينه­هاي لالجين-سال توليد: 1344

                     

شكل2-نمونه كاربردهاي نقوش حيواني و تركيب با نقوش گياهي در سفالينه­هاي لالجين- سال توليد 1344

الف

 

                                    ب

               

                                     ج

شكل3- نمونه كاربردهاي نقوش گياهي و تركيب آن­ها با نقوش حيواني- سال توليد:  1344  در لالجين

اما آن­چه كه سفال لالجين را نه­تنها به­عنوان يك مركز مهم سفالگري، بلكه پايتخت سفال در ايران و جهان معرفي مي­كند پيشينه و ماده­ اوليه­ خاص به همراه پاره­اي نوآوري­ها و روش كار استادان سفال منطقه در جهت حفظ هنر سفالگري است. هم­چنين گردهم آمدن تعداد زيادي از سفالگران با اين سطح فعاليت و توليد در تمام دنيا بي­نظير است. حاصل كار اين مجموعه در بيش از 700 كارگاه سنتي و صنعتي منجر به توليد انواع سفال و محصولات مشابه شده است. از سوي ديگر لالجين مركز توزيع محصولات سفالي و سراميكي نيز مي­باشد. البته سابقه­ تاريخي لالجين باتوجه به يافته­ها و نشانه­ها به دوران باستان برمي­گردد. نمونه­هايي از سفال خاكستري مربوط به دوران پيش از تاريخ، ‌سفال دوران اشكاني و نيز انواع سفال­هاي دوره­ اسلامي نشان از ادامه­ حيات سفالگري به­طور مجتمع و انبوه در لالجين را دارد. بر اساس يافته­ها،‌ بايد گفت سفالگري از حدود سه قرن پيش به­صورت حرفه­اي و با هدف توليد و عرضه به نقاط ديگر در اين منطقه رواج داشته و از حدود يك قرن پيش رشد و رونق قابل توجهي داشته است. در تصاوير بالا نمونه سفال­هاي مربوط به 50 سال پيش لالجين را مشاهده مي­نماييم.

هم­چنين در قراردادي كه سازمان توسعه صنعتي سازمان ملل متحد (يونيدو[6])، در سال 1383 با شركت  شهرك­هاي صنعتي ايران منعقد كرد خوشه كسب­وكار سفال و سراميك لالجين همدان به عنوان يكي از سه خوشه­ صنعتي پايه كشور مورد پايش قرار گرفت.

سابقه­ تاريخي، وسعت فعاليت و نيز قرارگرفتن لالجين بر روي منبع طبيعي خاك رس، فرصت و امكان مناسب براي اين امر را فراهم ساخته و پايتخت سفال ايران را پديد آورده است.

موارد پيش­گفته و اهميت توجه به كيفيت توليدات لالجين، حفظ حقوق مصرف­كنندگان داخلي و هم­چنين حضور در بازارهاي خارجي از طريق صادرات محصول، ازجمله دلايل تدوين استاندارد براي اين محصول است.

 

 

صنايع دستي- سفال و سراميك لالجين - ويژگي­ها

1     هدف و دامنه كاربرد

هدف از تدوين اين استاندارد تعيين ويژگي‏هاي ظاهري، طرح و نقش، رنگ، ‌فيزيكي و شيميايي در خصوص سفال لالجين همدان و هم­چنین حصول اطمینان از تحقق موارد زیر است:

1-1  تعيين ويژگي­هاي ساخته‏هاي سفالی و سراميكي لالجين همدان

1-2  اطلاع­رسانی صحیح به مصرف کننده به منظور حفظ حقوق مصرف­کنندگان

1-3  تعیین اصالت آثار سفالی به منظور حفظ حقوق مصرف کنندگان و توسعه صادرات این محصول و پیشگیری از صدور آثار تقلبی و کیفیت پایین که سبب لطمه به بازار داخلي و خارجی می­گردند.

1-4  اين استاندارد فقط براي سفالينه­هايي كه ميزان جذب آب آن‏ها بيش از 6 درصد باشد كاربرد دارد.

1-5 اين استاندارد براي كنترل كيفيت ساخته‏هاي سفالي دارای لعاب یا بدون لعاب و سراميك دستي از نوع مصرفي و تزئيني استان همدان و ساخته­هاي مشابه در سراسر ايران كاربرد دارد.

1-6 این استاندارد در مورد مصنوعات سفالي و سراميكي كه صرفاً در زمره­­ هنرهاي تجسمي قرار مي­گيرند، کاربرد ندارد.

2      مراجع الزامي

مدارك الزامي زير حاوي مقرراتي است كه در متن اين استاندارد ملي ايران به آنها ارجاع داده شده است.

بدين­ترتيب آن مقررات، جزئي از اين استاندارد ملي ايران محسوب ميشود.

در صورتي كه به مدركي با ذكر تاريخ انتشار ارجاع داده شده باشد، اصلاحيه­ها و تجديدنظرهاي بعدي آن مورد نظر اين استاندارد ملي ايران نيست. در مورد مداركي كه بدون ذكر تاريخ انتشار به آنها ارجاع داده شده است، همواره آخرين تجديدنظر و اصلاحيه­هاي بعدي آن­ها مورد نظر است .

استفاده از مراجع زير براي اين استاندارد الزامي است:

 2-1 استاندارد ملي ايران شماره­ 3050، سال 1369،ظروف سرامیک غذاخوری از نوع بدل چینی نرم

2-2 استاندارد ملي ايران شماره­ 2-17775، سال 1393، ظروف سرامیکی، ظروف شیشه سرامیک و ظروف شیشه­ای غذاخوری-آزاد شدن سرب و کادمیوم- قسمت2 - حد مجاز

2-3 استاندارد ملي ايران شماره­9169، سال 1386، کاشی­های سرامیکی- قسمت دوازدهم- تعیین مقاومت

در برابر یخ­زدگی

2-4 استاندارد ملي ايران شماره­ 1164، سال 1369، ظروف چینی غذاخوری- ویژگی­ها و روش­های آزمون

3     اصطلاحات و تعاريف

در این استاندارد اصطلاحات و تعاریف زیر به كار مي­رود:

 3-1  سفال لالجين

ساخت ظروف و اشياء از گل و پخت آن(بدون لعاب) با خاك­هاي ثانويه مانند رس كه تأمين­شده از معادن منطقه لالجين مي­باشد.

3-2 سفال لعاب­دار

ظروف و اشيايي كه با خاك­هاي ثانويه تهيه­شده و در كوره پخته شده باشد، لعاب­خورده دوباره به كوره رفته باشد.

يادآوري1- ويژگي­هاي مربوطه در پيوست الف بر اساس آناليزهاي شيميايي و ويژگي­هاي كاني­شناختي ارائه شده است.

يادآوري2- از آنجاكه وجود اكسيد آهن و تيتانيم بيش از2% باعث تيره شدن خاك مي­شود. خاك رس لالجين از نظر رنگ از ساير خاك­هاي سفال كشور متمايز است.

3-3 آلوئَك

دانه‏هاي درشت آهكي يا دولوميتي1 است كه پس از پخت سفال به دليل تجزيه­ شيميايي در بدنه شكفته مي‏شود.

4     تقسيم­بندي گروه­هاي مختلف سفال لالجين از نظر كاربرد

باتوجه به تنوع بسيار زياد مصنوعات سفالي توليدشده در لالجين (بيش از 5000نوع) براي سهولت در بيان ويژگي­هاي مربوطه سفالينه­هاي مذكور به 27گروه تقسيم شده­اند.

4-1 مصنوعات سفالی لعاب­داری که جهت حرارت دادن و پخت­وپز با شعله مستقیم به­کارمی­روند. از قبيل: قابلمه، دیگ، قوری، تابه، گَمِج2 و... (مطابق جدول2، 3و4- گروه1)(شكل17)

4-2 مصنوعات سفالی لعاب­داری که جهت حرارت دادن و پخت­وپز باشعله غیر مستقیم به­کارمی­روند. از قبيل: سماور، قابلمه، دیگ، قوری، تابه، گمج، اسپنددودکن و... (مطابق جدول2، 3و4- گروه2)(شكل3)

4-3 مصنوعات سفالی لعاب­داری که جهت انتقال موادغذایی به­کارمی­روند. از قبيل: بطری، پارچ، نمک­دان،

جاادویه، سوپ­خوری، سس­خوری، آبلیموخوری، میوه­خوری، دیس، سالادخوری، مشربه، گاودوش و ... (مطابق جدول2، 3و4- گروه3)(شكل4و 10)

4-4 مصنوعات سفالی لعاب­داری که جهت سرو (صرف) غذا به­کارمی­روند. از قبيل: کاسه، بشقاب، لیوان، نعلبکی، فنجان و ... (مطابق جدول2، 3و4- گروه4)(شكل3ب و ج، 15، 16و 28)

4-5  مصنوعات سفالی لعاب­داری که جهت فرآوری موادغذایی به­کارمی­روند. از قبيل: ماست­بند، کشک­ساب، خمیرگیر، لانجین1، بَسوُ2، نیرِه3 و ... (مطابق جدول2، 3و4- گروه5)(شكل5)

4-6 مصنوعات سفالی لعاب­داری که جهت نگه­داری و ذخیره­ي موادغذایی به­کارمی­روند. از قبيل: تَغار4، بَسوُ، خُمرِه، خُم5 و ... (مطابق جدول2، 3و4- گروه6)(شكل11)

4-7 مصنوعات سفالی لعاب­داری که جهت نگهداری و ذخیره­ مواد غیرخوراکی به­کارمی­روند. (مطابق جداول2و4- گروه7)(شكل14، 19و 23)

4-8 مصنوعات سفالی لعاب­داری که با عنـوان گلـدان جهت گلکاری در مناطق کوهستانی و محیـط باز يا در

گلخانه­ها به­کارمی­روند. مانند: گلدان در طرح­ها و شكل­های مختلف (مطابق جداول2و4- گروه8)(شكل24)

4-9 مصنوعات سفالی لعاب­دار و بدون لعابي که با عنوان کلی قلک به­کارمی­روند. از قبيل: انواع قلک در طرح­ها و فرم­های مختلف (مطابق جداول2و4- گروه9)(شكل23)

4-10 مصنوعات سفالی لعاب­داری که با عنوان کلی پایه به­کارمی­روند. از قبيل: انواع پایه­گلدان، میزتلفن و ... در طرح­ها و فرم­های مختلف (مطابق جداول2و4- گروه10)(شكل24)

4-11 مصنوعات سفالی لعاب­داری که با عنوان کلی شمعدان به­کارمی­روند. از قبيل: انواع شمعدان درطرح­ها و فرم­های مختلف (مطابق جداول2و4­- گروه11)(شكل27)

4-12 مصنوعات سفالی لعاب­داری که با عنوان کلی آباژور به­کارمی­روند. از قبيل: انواع چراغ­خواب،   روشنایی­ها و ... در طرح­ها و شكل­های مختلف (مطابق جداول2و4- گروه12)

4-13 مصنوعات سفالی لعاب­داری که در سرویس­های بهداشتی به­کارمی­روند. از قبيل: روشویی، کاسه توالت، کَنَف6، لولهَنگ[7]، لوله­های رابط و ... (مطابق جداول2و4- گروه13)(شكل32)

4-14 مصنوعات سفالی لعاب­دار و بدون لعابي که با عنوان کلی کتیبه و نقش­برجسته در فضای باز به­کار می­روند. (مطابق جداول2و4- گروه14)(شكل25ج)

4-15 مصنوعات سفالی لعاب­دار که با عنوان کلی کتیبه و نقش­برجسته در محیط بسته به­کارمی­روند. (مطابق جداول2و4­- گروه15)(شكل 25ب)

4-16 مصنوعات سفالی لعاب­دار که با عنوان کلی مجسمه در فضای باز به­کارمی­روند. (مطابق جداول2و4- گروه16)

4-17 مصنوعات سفالی لعاب­دار و بدون لعابي که با عنوان کلی مجسمه در محیط بسته به­کارمی­روند. (مطابق جداول2و4- گروه17)(شكل30 الف و ج)

4-18 مصنوعات سفالی لعاب­دار که صرفاً جهت تزئین به­کارمی­روند. (مطابق جدول2- گروه18)(شكل20، 26و 31)

4-19 مصنوعات سفالی بدون لعاب که با عنوان کلی کوزه به­کار می­روند. از قبيل: انواع سفالینه­هایی که جهت آب­خوری كاربرد دارند. (مطابق جداول2و4- گروه19)(شكل22)

4-20 مصنوعات سفالی بدون لعاب که با عنوان کلی گلدان به­کارمی­روند. (مطابق جداول2و4- گروه20) (شكل14)

4-21 مصنوعات سفالی بدون لعاب كه با عنوان کلی کتیبه و نقش­برجسته در فضای باز به­کارمی­روند. (مطابق جداول2و4- گروه21)

4-22 مصنوعات سفالی بدون لعاب که با عنوان کلی کتیبه و نقش­برجسته­ در فضای بسته به­کارمی­روند. (مطابق جداول2و4- گروه22)(شكل14و 25الف)

4-23 مصنوعات سفالی بدون لعاب که با عنوان کلی مجسمه به­کارمی­روند. (مطابق جداول2و4- گروه23) (شكل30ب)

4-24 مصنوعات سفالی بدون لعاب که با عنوان کلی بخاری و اجاق به­کارمی­روند. از قبيل: شومینه، مَدخَن1،

هیزم، تنور، دودکش و... (مطابق جداول2و4- گروه24)

4-25 مصنوعات سفالی بدون لعاب که صرفاً جهت تزئین به­کار می­روند. (مطابق جدول2- گروه25) (شكل31ب)

4-26 مصنـوعات سفالی بدون لعاب که در زمره­ ادوات سـفالگری می­باشند. از قبيل: سه­پایه، قالب، مَقَرِه2،

 

ساگار1 و... (مطابق جداول2و4- گروه26)

4-27 مصنوعات سفالی بدون لعاب که جهت تفریح و سرگرمی و ... به­کار می­روند. از قبيل سوتک، کُرنای، تنبک و... به­کار می­روند. (مطابق جداول2و4- گروه27) (شكل33)

5      ويژگي­ها

با توجه به تفاوت در نوع كاربرد هريك از قطعات و مصنوعات سفالي و ويژگي­هاي مورد انتظار كه در هريك از موارد يادشده متفاوت خواهد بود، ويژگي­ها به دسته­هاي زير تقسيم مي­شوند.

5-1 ویژگی­های ظاهری

سفال و سراميك لالجین باید دارای ویژگی­های زیر باشد:

• رنگ وجلای لعاب هماهنگ با کاربرد باشد.
• عاری از تاب برداشتگی شدید باشد.
• جوش در لعاب)حباب با لایه نازک لعاب( نداشته باشد.
• لب­پریدگی نداشته باشد.
• پوسته شدن لعاب در آن نباشد.
• لعاب روی پایه شره نکرده باشد.
• ترک ناخواسته در بدنه و لعاب دیده نشود.
• خزش و لعاب­نگرفتگی ناخواسته نداشته باشد.
• سوراخ ته­سنجاقی بیش از 2عدد در معرض دید نباشد.
• چسبیدن اجسام خارجی ناخواسته به لعاب نباشد.
• لکه وخال ناخواسته بیش از 1میلی­متر در لعاب نباشد.
• عاري از حفره­ها،‌ سوراخ­ها و ترك­هاي ناشي از آلوئك باشد.
• عاري از پليسه­ ناشي از تراش و پرداخت نامناسب باشد.

(به جدول شماره2 مراجعه شود.)

يادآوري1- در صورتي­كه هر يك از اشكالات يادشده در بند 5-1 به عمد و در جهت تكميل اثر خاص هنري واقع شود، اشكال كار محسوب نمي­شود.

يادآوري2- سفال با اندازه بزرگ در حد اندام انسان ويژگي ظاهري پاره­اي از سفالينه­هاي لالجين مي­باشد (شكل8).

5-2-ويژگي­هاي طرح و نقش

نقوش به كاررفته بر سفال لالجين شامل دسته­هاي زير مي­باشند:

جدول1 : تقسيم­بندي نقوش سفالينه­هاي لالجين

نقش	نام نقش	توضيحات
	خورشيدخانم	داراي شكل كلي گرد با چشمان درشت بادامي، ‌ابروان به هم پيوسته كماني سياه، لبان غنچه و گيسوان قجري. دورتادور چهره با خطوط تزييني آراسته شده است. (به شكل1 مراجعه شود)
	ماهي	ماهي به دو شكل تكي و دوتايي با دم دوپره روي كوزه و داخل و بيرون كاسه اجرا مي­شود. روي بدنه آن شطرنجي يا با خطوط موازي تزيين مي­شود. (به شكل2الف و 7 مراجعه شود)
	پرنده	پرنده­ها به چند شكل متفاوت هستند كه همگي داراي سر،‌ چشم، نوك، دم، پا و بال هستند. دم آن­ها يك پره، ‌دوپره و يا به شكل دم طاووس نقش مي­شود. (به شكل 1،2و29 مراجعه شود)
	گل	گل­ها به صورت متحدالمركز و داراي 4، 8، 9 و يا 12گلبرگ رسم مي­شوند. امروزه از گل­هاي شاه­عباسي و چندپري براي نقاشي ميناي برجسته(لعاب برجسته) استفاده مي­كنند. (به شكل 2، 3ج و 13 مراجعه شود.)
	حاشيه	نقوشي با خطوط منظم و داراي قرينه هستند كه در لبه­ داخلي و يا خارجي ظروف اجرا مي­شوند. گاه حاشيه خطي ساده است كه در لبه­ ظروف و يا در هر قسمتي از ظرف مثل كمر يا پايين دست­ساخته نقش مي­شود. (به شكل­هاي3، 6 و 7ب مراجعه شود.)
	درختچه	نقشي به شكل درختچه سرو است كه خطوط تزييني در اطراف آن به شكل جوانه رسم مي­شود. (مطابق شكل6)

نقوش مطرح شده همگي برگرفته از سفال و سراميك سنتي لالجين يعني مربوط به بيش از 50 سال پيش مي­باشد اما از طرح­هاي ملموس­تر اين منطقه (20سال اخير) مي­توان نقوش اسليمي و ختايي را كه با   روش­هاي قلم­مو(شكل19 و 21) و نگيني يا ميناي برجسته(لعاب­كاري برجسته) اجرا مي­شود نام برد. روش دوم ده­ها سال است كه در لالجين بر روي سفالينه­ها انجام مي­شود اما در 20سال اخير توسط يكي از   پيش­كسوتان سفال و سراميك لالجين تكميل و به حد اعلاي خود رسيده است(شكل27ج و 18).

5-3 ويژگي­هاي رنگ

از آن­جاكه وجود اكسيد آهن و تيتانيم بيش از 2% باعث تيره شدن خاك مي­شود خاك رس لالجين از نظر رنگ از ساير خاك­هاي سفال كشور متمايز است(ارجاع به پيوست اطلاعاتي الف).

و درخصوص رنگ لعاب سفالينه­ها، فيروزه­اي(شكل5، 11 و 26)، ‌سبز(شكل9، 17و32)،‌ آبي(شكل10و 31)، حنايي(شكل1- رنگي مايل به نارنجي است) و عسلي(شكل7ب) ‌لعاب­هاي قديم لالجين مي­باشند. امروزه به فراخور زمان و پيشرفت در همه­ حوزه­هاي علم و صنعت و گستردگي لعاب­ها، به­ويژه در روش ميناي برجسته از همه­ لعاب­هاي رنگي روي سفالينه­ها استفاده مي­شود (شكل18ب).

5-4  ویژگی­های شیمیایی

• میزان انحلال سرب حداکثر  ppm 5/0 
• مقاومت 24 ساعته در برابر محلول اسیداستیک4% دردمایċ25
• مقاومت 24 ساعته در برابر محلول رنگی متیل بلو lit/ gr10  دردمای ċ25
• مقاومت 24 ساعته در برابر چند قطره محلول پرمنگنات lit/ gr10  دردمای  ċ25
• مقاومت 5 دقیقه­ای در برابر آتش سیگار روشن در تماس با لعاب

     -   میزان انحلال کادمیوم حداکثر  ppm05/0 

(به جدول شماره3 مراجعه شود.)

يادآوري: ويژگي­هاي يادشده در خصوص سفال و سراميك لالجين به كار مي­رود.

5-5  ویژگی­های فیزیکی

• مقاومت در برابر شوک حرارتی ناشی از شعله مستقیم با تغییر دمای ناگهانی ċ 200
• مقاومت در برابر شوک حرارتی ناشی ازحرارت غیر مستقیم باتغییر دمای ناگهانی ċ 120
• مقاومت در برابر ضربه مکانیکی برای بدنه حداقل cm2 kg/25/1 و برای لبه cm 2kg/ 75/0
• مقاومت دربرابر رطوبت و یخ زدگی
• سختی لعاب حداقل 1mohs5 باشد.
• سختی بدنه حداقل mohs 4 باشد.

(به جدول شماره4 مراجعه شود.)

6      ارزيابي گروه­هاي مختلف سفال لالجين

ارزیابی گروه­های مختلف سفال لالجین مطابق جدول­های 1، 2 و 3 انجام می­شود. نشان ستاره به معنی این است که گروه مربوط باید مورد آزمون قرار گیرد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

11	10	9	8	7	6	5	4	3	2	1	رديف
لکه وخال ناخواسته بیش از 1ميلي­متر درلعاب نباشد.	چسبیدن اجسام خارجی ناخواسته به لعاب نباشد.	سوراخ ته­سنجاقی بیش­از 2عدد درمعرض­ دید ­نباشد.	خزش و لعاب نگرفتگی ناخواسته نداشته باشد.	ترک نا خواسته در بدنه و لعاب دیده نشود.	لعاب روی پایه شره نکرده باشد.	پوسته شدن لعاب درآن نباشد.	لب­پریدگی نداشته­باشد.	جوش­درلعاب(حباب با لایه نازک لعاب) نداشته باشد.	عاری ازتاب برداشتگی شدید باشد.	رنگ­وجلای لعاب هماهنگ با کاربرد باشد.	شرح ويژگي
*	*	*	*	*	*	*	*	*	*	*	گروه 1
*	*	*	*	*	*	*	*	*	*	*	گروه 2
*	*	*	*	*	*	*	*	*	*	*	گروه 3
*	*	*	*	*	*	*	*	*	*	*	گروه 4
*	*	*	*	*	*	*	*	*	*	*	گروه 5
*	*	*	*	*	*	*	*	*	*	*	گروه 6
*	*	*	*	*	*	*	*	*	*	*	گروه 7
*	*	*	*	*	*	*	*	*	*	*	گروه 8
*	*	*	*	*	*	*	*	*	*	*	گروه 9
*	*	*	*	*	*	*	*	*	*	*	گروه 10
*	*	*	*	*	*	*	*	*	*	*	گروه 11
*	*	*	*	*	*	*	*	*	*	*	گروه 12
*	*	*	*	*	*	*	*	*	*	*	گروه 13
*	*	*	*	*	*	*	*	*	*	*	گروه 14
*	*	*	*	*	*	*	*	*	*	*	گروه 15
*	*	*	*	*	*	*	*	*	*	*	گروه 16
*	*	*	*	*	*	*	*	*	*	*	گروه 17
*	*			*	*	*	*	*	*	*	گروه 18
				*			*		*		گروه 19
				*			*		*		گروه 20
				*			*		*		گروه 21
				*			*		*		گروه 22
				*			*		*		گروه 23
				*			*		*		گروه 24
				*			*		*		گروه 25
				*			*		*		گروه 26
				*			*		*		گروه 27
3050	3050	3050	3050	3050	3050	3050	3050	3050	3050	3050	استاندارد ملي ايران - شماره

7   جدول2- ويژگي­هاي ظاهري گروه­هاي مختلف سفال و سراميك لالجين

جدول3- ويژگي­هاي شيميايي گروه­هاي مختلف سفال و سراميك لالجين

6	5	4	3	2	1	رديف
میزان انحلال کادمیوم حداکثرppm 05/0	مقاومت 5 دقیقه ای دربرابر آتش سیگار روشن درتماس بالعاب	مقاومت 24 ساعته دربرابرچند قطره محلول پرمنگناتgr/lit 10 دردمای ċ25	مقاومت 24ساعته دربرابر محلول رنگی متیل بلوgr/lit 10 دردمای  ċ25	مقاومت 24ساعته در برابر محلول اسیداستیک4%   در دمای  ċ25	میزان انحلال سرب حداکثر ppm5/0	شرح ویژگی
*	*	*	*	*	*	گروه 1
*	*	*	*	*	*	گروه 2
*	*	*	*	*	*	گروه 3
*	*	*	*	*	*	گروه 4
*	*	*	*	*	*	گروه 5
*	*	*	*	*	*	گروه 6
						گروه 7
						گروه 8
						گروه 9
						گروه 10
						گروه 11
						گروه 12
						گروه 13
						گروه 14
						گروه 15
						گروه 16
						گروه 17
						گروه 18
						گروه 19
						گروه 20
						گروه 21
						گروه 22
						گروه 23
						گروه 24
						گروه 25
						گروه 26
						گروه 27
2-17775	3050	3050	3050	3050	2-17775	استاندارد ملي­ايران - شماره

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

6	5	4	3	2	1	رديف
سختی بدنه حداقل   mohs 4 باشد.	سختی لعاب حداقل  mohs 5 باشد.	مقاومت در برابر رطوبت و یخ زدگی	مقاومت دربرابر ضربه مکانیکی برای بدنه حداقلcm2kg/ 25/1 و برای لبه cm2kg/75/0	مقاومت در برابر شوک حرارتی ناشی ازحرارت غیرمستقیم با تغییر دمای ناگهانی ċ120	مقاومت در برابر شوک حرارتی ناشی از شعله مستقیم باتغیيردمای ناگهانی  ċ200	شرح ویژگی
*	*		*		*	گروه 1
*	*		*	*		گروه 2
*	*		*			گروه 3
*	*		*			گروه 4
*	*		*			گروه 5
*	*		*			گروه 6
*	*		*			گروه 7
*	*	*	*			گروه 8
*	*		*			گروه 9
*	*		*			گروه 10
*	*		*	*		گروه 11
*	*		*	*		گروه 12
*	*		*			گروه 13
*	*	*	*			گروه 14
*	*					گروه 15
*	*	*	*			گروه 16
*						گروه 17
						گروه 18
*			*			گروه 19
*			*			گروه 20
*		*	*			گروه 21
*						گروه 22
*			*			گروه 23
*			*	*	*	گروه 24
						گروه 25
*			*			گروه 26
*			*			گروه 27
1164	1164	12-9169	3050	3050	3050	استاندارد ملي­ايران - شماره

9   جدول4- ويژگي­هاي فيزيكي گروه­هاي مختلف سفال و سراميك لالجين

7    بسته­­ بندي

از­آن­جا­كه نگه­داري محصول هنري اهمیت ویژه­ای دارد برای محافظت آن در برابر صدمات احتمالي وارده در حين انتقال و حمل و نقل و فشار ناشي از بارگيري، بهتر است جنس بسته­بندی محصول علاوه بر دارا بودن شکل ظاهری مطلوب از ماده­ محكمي مثل چوب يا مقواي چندلايه­ محكم باشد. داخل بسته­بندي نيز بايد از مواد ضربه­­گير استفاده شود تا هیچ­­گونه آسیبی به محصول بسته­بندي­شده نرسد.

8    نشانه­ گذاري

وي‍ژگي­هاي زير بايد به­طور خوانا روی پوشش بسته­بندی کالا به زبان­هاي فارسي و انگليسي درج شود:

الف- نوع محصول

ب- نام محصول

پ- عبارت "ساخت ايران"

ت- محل توليد ( نام شهر يا روستا )

ث- سازنده­ و/ يا واحد توليدي

ج- ابعاد محصول

چ- جرم محصول

ح- سال ساخت ( سال خورشيدي )

خ- ذكر عبارت دست­ساخت

د- كاربرد محصول(مطابق بند4 استاندارد)

مثال :

- نوع محصول: بشقاب سفالين

- نام محصول: ديواركوب سفالي

- ابعاد محصول : دايره به قطر cm25

- جرم محصول : g200

- كاربرد محصول: مصارف نگه­داري و ذخيره مواد غيرخوراكي

9      راهنماي محصول:

شامل شرايط نگهداري و استفاده از محصول،‌ كاربرد محصول و هشدارهاي لازم و ساير اطلاعات مورد نياز است كه بايد همراه محصول ارائه شود.

 

پيوست الف

(اطلاعاتي)

 

 

الف1- نتایج تجزیه شیمیایی و كاني­شناختي خاك رس لالجین

آناليز مواد تشكيل­دهنده خمير بدنه سفال لالجين در تاريخ 11/03/89 به سفارش اداره كل ميراث فرهنگي،‌ صنايع دستي و گردشگري استان همدان توسط كارشناسان پارك علم و فناوري استان در آزمايشگاه اين پارك انجام شده كه نتايج آن از قرار زير مي­باشد:  

جدول الف 1-1- نتايج آناليز شيميايي خاك رس لالجين به روش طيف­سنجي پرتو ايكس [8]  XRF

مقدار موجود به   %	فرمول
12.88	Al
46.51	Si
3.92	K
28.67	Ca
0.79	Ti
7.04	Fe
0.16	Mn

جدول الف 1-2- نتايج آناليز مينرالي خاك رس لالجين به روش پراش اشعه ايكسXRD[9]

مقدار موجود به cps[10]	تركيب
1100	كوارتز
100	كائولينيت
200	ايليت
1100	ساير موارد

 

در گذشته هر سفالگر، كارگاه خود را با توجه به خاك رس مرغوب محل انتخاب مي­كرد و مي­ساخت و از همان محيط كارگاه به تهيه­ي گل مي­پرداخت و دليل گود بودن كارگاه­هاي قديمي همين موضوع برداشت خاك از كارگاه بود. امروزه به دليل برداشت بي­رويه از خاك لالجين، به­طور معمول خاك سفال از روستاهاي اطراف لالجين تأمين مي­شود و كارگاه­هاي توليد گل به شيوه­ مكانيزه به اين كار مبادرت مي­ورزند.

الف2- پوشش منطقه لالجين از نظر زمين­شناسي

بخش لالجين قسمتي از دشت وسيع همدان- بهار(دشت سيمينه‌رود) بوده و از نظر مورفولوژي- به جز بخش كوچكی از شمال­غربي كه كوهستاني است- زمين­هاي آن به­صورت دشت بوده كه شهر لالجين و استقرارگاه­هاي روستايي ناحيه در آن واقع شده­اند. در اين دشت وسيع غير از ­تپه ماهورهاي كوچك و كم‌ارتفاع رسي كه در شمال و شرق منطقه پراكنده‌اند، پستي و بلندي ديگري مشاهده نمي­شود و تنها عارضه­ی طبيعي، بريدگي­هايي است كه بر اثر جاري شدن سيلاب­ها و جويبارها در قسمت جنوب و شرق در سطح زمين ايجاد شده است. اين امر در ساخت فيزيكي و توسعه شهر لالجين مؤثر بوده است؛ به شكلي كه گسترش شهر را به سمت شمال و غرب هدايت كرده است. از نظر زمين­شناسي اين ناحيه از قسمت زير تشكيل شده است.

 - بخش­هاي بزرگ مركز و اطراف شهر­ لالجين­، نيمه­جنوبي­، شرق­، غرب و ­شمال­شرقي ناحيه از پوشش آبرفتي مربوط به دوران"كواترنري-Quaternary"(دوران چهارم) شكل يافته است.

- قسمتي اندك از غرب و بخشي نسبتاً وسيع از شمال، شمال شرق و مركزناحيه از ترازهاي قديمي و واريزه­ها كه به دوران كواترنري مربوط مي­باشد تشكيل شده است.

- به­طور­كلي قسمت­هاي شمال و شمال­غربي ناحيه مربوط به دوران دوم"­ژوراسيك­-Jurassic­"بوده، زمين­هاي آن از ماسه­سنگ، شيل و آهك تشكيل شده است.

 - بخش­هاي بزرگ مركز و اطراف شهر لالجين، نيمه جنوبي، شرق، غرب و شمال­شرقي ناحيه از پوشش آبرفتي مربوط به دوران كواترنري شكل يافته است.

- قسمتي اندك از غرب و بخشي نسبتاً وسيع از شمال، شمال­شرق و مركز ناحيه از ترازهاي قديمي و واريزه­ها كه به دوران كواترنري مربوط مي­باشد، تشكيل شده است.

- به­طور­كلي قسمت­هاي شمال وشمال­غربي ناحيه مربوط به دوران دوم بوده، زمين­هاي آن از ماسه­سنگ، شيل و آهك تشكيل شده است.

 

 

پيوست ب

(اطلاعاتي)

در اين پيوست به معرفي تصاويري از سفالينه ­هاي لالجين مي ­پردازيم:

الف	ب
	ج

الف

ب

ج

شكل3-نقوش ختايي و اسليمي بر سفال لالجين در سه تصوير با كاربرد لعاب­ هاي حنايي، فيروزه­ اي و سبز

شكل4-پارچ آب

  

                                          شكل5- لانجين                                        شكل6- سفال با نقش درختچه در مركز

ب

الف

شكل7- نقاشي زيرلعابي با نقش ماهي در دو شكل و لعاب عسلي در دهانه ظرف شكل ب

                

                     شكل8- ساخت سفال هاي در قد و اندازه انسان           شكل9-خمره لعاب­ دار

شكل10-آبخوري با لعاب آبي

               

                 شكل11-كله­ گير با لعاب فيروزه اي، از آن براي         شكل12-گلدان مشبك بدون لعاب

                            پخت كله ­پاچه استفاده مي­شد.

  

                      شكل13-نقش گُل                                 شكل14-نقش برجسته روي سفال چرخي

شكل15-ظروف آشپزخانه­­اي با لعاب آبي

   

                  شكل 16– نمكدان                                            شكل17- ديزي با لعاب سبز

ب

االف

شكل18-نقاشي برجسته، ‌كار با پمپ دست­ ساز، كاربرد نقوش اسليمي و ختايي‌

الف	ج
ب

شكل19-نقوش گياهي ختايي، كار با قلم­ مو

ج

ب

الف

شكل20-لعاب ­هاي متفاوت بر سفال لالجين

ب

ج

شكل21-سفال با نقوش ختايي و اسليمي، كار با قلم­ مو

    

                                                 شكل22- كوزه آب                  شكل23- قلك

ج	ب	الف
و	ه	د

شكل24- گلدان و پايه گلدان

الف

ب

ج

شكل25-سفال نقش برجسته

ب

الف

شكل 26– مشبك سفال

ج

ب

الف

شكل27- شمعدان

 

شكل 28–انواع بشقاب                                                شكل 29–كاسه با نقش پرنده

 

ج

ب

الف

شكل30-مجسمه

ب

الف

شكل31-آب نما

شكل32- آفتابه

شكل33- كرناي، ساز بادي سفالي كه از ديرباز در جشن چهارشنبه­ سوري نواخته مي­شده است.

شكل34-هيزم سفالي

شكل35-خُم

پیوست ج

(اطلاعاتی)

کتابنامه

‍[1]  پوركريم، هوشنگ، نقش­ونگار سفالينه­هاي لالجين، فصلنامه­ فرهنگ و مردم، شماره­ي 26

[2]  صديق، مصطفي- كريمي، اصغر، سفال­گري در لالجين، آشنایی با فنون علمی هنر سرامیک، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاداسلامی، 1382

[3] یاوری، حسین، مقاله­ نگرشی بر سفال­سازی لاله­جین همدان، مجموعه مقالات همایش شناخت استعدادهای بازرگانی اقتصادی استان همدان، ناشر: موسسه­ مطالعات و پژوهش­های بازرگانی، ‌1378

[4] جواد حسینقلی‌پور،  لَلین (لالجین) شهر هنر، هفته‌نامه سینا، همدان: ۱۳۸۷

[5] رحمانی، محمد- عباسی، داوود، مقاله­ی بررسی موانع گسترش و رونق صنعت توریسم در شهر لالجین، مجموعه مقالات بررسی قابلیت­ها، موانع و راه­کارهای توسعه­ي گردشگری استان همدان، ناشر: سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان همدان، 1386  

[6]  قرباني، مهرناز، مطالعه و بررسي روش­هاي استحكام­بخشي بدنه­هاي سفالي لالجين، 1392

[7]  بررسی مسائل صنعت سفالگری در ایران (مورد بررسی مسائل صنعت سفالگری لالجین) مختار مهدی‌زاده، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه هنر، تهران: 1363  

[8] پژوهش در خصوص هنر سفالگری لالجین، سازمان ميراث فرهنگي كشور ۱۳۷۲

[9]  تاریخ مفصل همدان، احمد صابری همدانی، نشر شاکر، قم: ۱۳82

[10]  تکنیک­و­فرهنگ سفالینه لالجین، عباس­علی رسولی، (پایان‌نامه کارشناسی­ارشد) دانشگاه تهران: ۱۳۷۵     

[11]  صديق، مصطفي- كريمي، اصغر، سفالگری در لالجین، نشریه هنر و مردم؛ دوره جدید، ش ۱۳

[12] حبیب الله ندیمی، سفالگری در همدان، مجله تماشا، دوره ۶، ش ۲۷۶، بیستم شهریور ۱۳۵۵

[13]  حسین رشیدیان حصاری، سفالگری لالجین، (پایان نامه لیسانس) دانشگاه تهران: ۱۳۴۹

[14]  فروغ جاوید، سفالینه‌های لالجین، (پایان‌نامه کارشناسی ارشد) دانشکده هنرهای زیبا تهران: ۱۳۵۲

[15]  طرح مطالعاتی بخش لالجین، بخشداری لالجین، ۱۳۷۶

[16] کوزه‌گران لالجین (پایان‌نامه کارشناسی ارشد)، رضا هاشمی، تهران: دانشکده هنرهای زیبا، ۱۳۴۹

[17] مطالعه شناختی خوشه سفال لالجین همدان، سایت اینترنتی اطلاع رسانی خوشه­های کسب وکار www.bcdm.ir

 

* سازمان ملي استاندارد ایران

1-Iranian National Standardization Organization

2 -International Electro technical Commission

3- International Organization for Legal Metrology (Organization International de Metrology Legal)

4 -Contact point

5 -Codex Alimentarius Commission

1-United Nations Industrial Development Organization

1- دولومیت نوعی کانی با جلای فلزی یا مرواریدی است  که به مقدار زیاد در تمام نقاط دنیا یافت می شود.

2-  ظرفي با ارتفاع كمتر از قابلمه با دو دسته كه براي پخت غذا به­كار مي­رود.

1 -  ظرف سفالي لعاب­دار تك­پخت كه براي فرآوري خمير نان ، گوجه­ي رب و... استفاده مي­شود.

2 - كوزه روغن

3 -  ظرف توليد كره با شير محلي

4 -  ظرف بزرگ كه  براي انبار مواد غذايي گاه در زير خاك پنهان مي­شود.

5 -  كوزه­­ي بزرگ­تر از خمره براي نگه­داري مواد غذايي

6 -  قصري كودك

[7]- آفتابه­ي سفالي

1- مانند اسپنددودكن و عودسوز

2- ابزاري براي قفسه­بندي كوره به عنوان پايه به­كار مي­رود.

1-  ادوات نسوز براي چيدن و قفسه­بندي داخل كوره استفاده مي­شود.

1 -  واحد اندازه­گيري سختي به روش تست خراش

1- X ray fluorescence

2-X ray difraction

3-count per second

شمارش در ثانيه

 

1396/09/11